QICHWA RIMAQ RUNAKUNA PISIYAPUCHKANCHIK

Manami yanqachu, qichwa rimaq runakunaqa pisiyapuchkanpunimi. Qichwa llaqtakunapi pisiyapuchkanku, karu llaqtakunapitaqmi yapakuchkanku. Chaynami chay, imanasunmi kunan, kunanchá kunanqa. Kaypim churaykamuni, imaynas chay Kañaris runakuna, Kahamarka chiqanpi manaña qichwataqa rimapunkuñachu, machumachullanña, payachakunallaña, waynakunaqa, qipa wiñaykunaqa kapunchu. Imaraykupunimk chay, achka llakim chaykunamanta rimay. Allimanta uk kutipaq qillqata wakirachichkasaq.
Munakuywan,
Willkamaru

HAYKAPUNITAQ KANCHIK

HAYKAPUNITAQ KANCHIK,
Kay Piriw mama llaqtapiri haykapunitaq qichwa rimaq runakunari kanchik. Sapa yachaysapa tukuqkunami munasqankuta rimanku. Haykaqtaq yupanarukusunman chiqantapuni. Ichaqa Arguedas taytanchikpa nisqanhina KACHKANCHIKRAQMI hinantin tiqsimuyupi. Mayraq yuyaychakuna, sunquchakuna, amapuni wañuymanqa, kawsaymanpuni,
Willkamaru,

PUKLLAY

SAPA LLAQTAPI PUKLLAY KARNAWAL QUÑIRICHKAN. ICHAQA IMARAYKUTAQ CHAY RAYMICHAKUYTA RURANCHIK. ÑUQA CHAYMANTA QILLQARAMUSAQ, KUNANQA QAWARILLASUN IMAYNATAS QICHWA RUNAKUNA TAKINKU, TUSUNKU, KAWSANKU CHAYTA.

QUCHAPAMPAPI,


CHIMBURASU,


AYAKUCHUPI,


APURIMAQ,

QICHWA MASINCHIK

CHAY SINATA ECUADOR MASINCHIKKUNAQA RIMANKU. SUNQUWAN UYARISPAQA CHUYATAMI IMANISQANTAPAS HAPISUN. HUKLLAMI KANCHIK QICHWA RUNAKUNAQA.

ARANWA

SICHUS ALLINTA QAWASUNCHIK ACHUKUNAPA RURASQANTA, PURISQANTA, CHAYQA YACHASUNMI IMA RIMASQANTAPAS. PAYKUNAPURA MUNANAKUSPA, PIÑACHINAKUSPA SUMAQTA KAWSAKUNKU. CHAYMANTAPAS YACHANALLATAQ, UYWANCHIKKUNAPAS TUKUYTA YACHACHIWANCHIK.

QICHWAPI SALSA TAKI

KUNANQA CHAYÑATAQ, ICHAQA ALLINPASCHÁ KANMAN. CHAYTA TAKISPA, TUSUSPA IMA ACHWANCHU WAYNAKUNA QICHWA KAWSAYNINMAN KUTIRIMUNKUMAN. QICHWA RIMAYLLAPAQ ALLINYÁ KACHKAN, QICHWA KAWSAYNINCHIKPAQRÍ. CHAYTAMI QAWARINA, YUYAYCHARIKUNA.

TAYTAY ARGUEDAS

Michigan, 01/18/2011

ARGUEDAS TAYTANCHIKPA PACHAK WATANTA YUYARISPA

Manaraq llamkayta qallarichkaspa Edwin Montoya kuraqninchikpa takisqanta uyariyku. Payqa unayña Arguedasninchik sutiyuq takita takirqa.

Chaymanta, Arguedasta kikinta uyariyku, takiqta, rimaqta. Alwirhas saruy takita yachaspa takiyku. Chaymantapas  wañunan patapi chaski qillqakuna qillqasqanta ñawinchallaykutaq.

Tukunaykupaqtaq, Arguedasta achtawan riqsiykuspa, yachakuqkunaqa yuyaycharikuspa sunqunkupa nisqanta kaynata qillqaykunku:

“Arguedas tukuy tiqsimuyumanta tiqsimuyupaq, haylli, haylli.” Urpi

“Arguedas qichwa kawsayta takin, KAWSACHUN.” Sallqa

“Arguedas qichwapi qillqaspa tiqsi muyuman haywarin” Illary

“Arguedas achwan allin runa.” Illapa

“Arguedas hatun qichwa sunquyuq.” Amaru,

“Kawsachun Arguedas, Kawsachun.”

Chayta nispan llamkayta qallariyku. Arguedasqa tiqsimuyu runapa sunqunpim, yuyayninpim kawsan, manam llaqtallanchikllapichu.

Wakin yachakuqkunapas manam qipakunkuchu, paykunaqa harawikunata, watuchikuna Arguedas taytanchikpa sutinpi qillqanku. Wakillanta mastarimusaq:

ARGUEDASPAQ HARAWI

ARGUEDASPA RIKRANPI ALLPALLANSI RIMAWANKU,

ARGUEDASPA MAKINPI AQULLANSI UNANCHAWANKU,

URQUMAN KUYAYMANTATAQSI WAQAYUKUN,

PAMPAMAN LLAKIYMANTATAQSI TAKIYUKUN.

MAYPITAQ KUNANRI SIMINTA TARISUN,

MAYPITAQ KUNARI QALLUNTA UYARISUN,

PAMPATA CHINPASPA CHAKINTA QATISUN,

URQUTA ATIPASPA MAKINTA HAPISUN.

  (Puka Rahu)

QICHWA HAYKUKUNA

1). PUKYUMANTA

MAYUMANTA

KUNKAYKITA

UYARIYKU.

2). URQUPATAPI

QUCHAPATAPI

SIMIYKI SUYASPA KACHKAN.

3). HATUN ILLAPAY

SINCHI KALLPAYUQ

KAWALLU MANCHAKUN.

4). QUCHA PATAPI

PUYU TIYAPTIN

TAKIPTA UYARINI.

6). PUKYUMANTA

LLUQSISPA

LLULLUTA

MIKUSPA

TURU PURIN.

(Atuq)

WATUCHIKUNA

IMASMARI, IMASMARI

1) IMATAQ KANMAN: CHUPANTA AYSAPTIYKI ÑAWINTA WISQAN, CHUPANTA KACHARIPTIYKI ÑAWINTA KICHAN. IMATAQ KANMAN.

2) IMASMARI IMASMARI, IMATAQ KANMAN: ACHKA YURAQ SISIKUNA YANA ALLPAPI MANA KUYUSPA PURICHKANKU. IMATAQ KANMAN.

3) IMASMARI, IMASMARI, IMATAQ KANMAN: ACHKA ÑAWIKUNAWAN CHUPANTA TIKRACHIPTIYKIQA KULLUTA MIKUN. IMATAQ KANMAN.

 (Puka Rahu)

SIMIYKUNA

KUNAN TUTAMANTA, ÑAWPAQ SIMIKUNA MUHUKUNAHINA TIKARICHKANKU,

PAPA MUHU, SARA MUHU, TARWI MUHU,

TUKUY HINANTIN YURAQ RAPIMAN HAMUSQAKU.

HANAQ PACHAMANTA UMAYMAN HAYKUMUSQAKU.

HANAQ PACHAMANTA PAPARAPAS WAQTAMUCHKAN,

RAPITAPAS QARPAMUCHKAN.

CHAYMI KUNAN TUKUY MUHUKUNA,

PARAWAN WIÑACHKANKU.

TUKUY YACHASQAY TATICHKANCHU,

HAQAY URQUMANTA RUQUQUMUCHKAN,

IMATAQ RURAYTA MUNACHKAN,

ICHAPASCHÁ RIMAYTA MUNAN,

MUNAPTINQA ÑUQA RISAQMI,

KAYPI SIMIYKUNATA SAQISAYKI.

Wayra)

TIQSI MUYUPIMI QICHWATA YACHACHKANKU

Republica Checa chiqanpi, Praga sutiyuq llaqtapi  runakuna Qichwata yachachkasqaku. Chaymi chay youtube nisqaman warkuykamusqaku Yakub yachakuqpa napayukuyninta. Chayta uyarisun. 
Maypiña kaspapas qamkunapas llaqtamasiykuna, qichwamasiykuna chay qichwanchikwan sunquchakuq karu runahina manachu rimaykaramuwaqchik, ichaqa allimanta atillasunmi. Kusilla, wayralla purikusun.

MI-02-19-2011 

QICHWAPI TAKISUN

Kay takitami Youtube nisqapi warkusqata tarini, Luis Ayvar qichwa masinchikmi waqa waqaytaraq takin. Achwan allinmi mana qichwa yachaqkuna takiy yachananpaq, takispa takispa qichwa yachanankupaqpas. Ichaqa llapanchik  uyarinanchik, qichwa kawsayninchikwan sunquchasqa, kallpachasqa purinapaq. Tukuy munakuywan llaqtamasiykuna, qichwa masiykuna napayakamuykichik.

MI. 02-14-11.

MUNAKUSQAYPAQ

 MA. CARMEN. 
QAMWAN ÑUQAWAN UK KAWSAYLLAPI SUTUQMI KANCHIK. 
KAYPIPAS MAYPIPAS QAMMI MUNAKUSQAY WARMI KANKI. 
CHAY NISPAMI, KAY RITIPI TUKUY SUNQUYTA CHURAYKAMUNI, CHASKIYKUWAY YANALLAY, AMATAQ MUNAKUYNIY CHULLUYACHUNCHU.

MI. 02-13-11