QAPAQ RAYMI

Inkakunaqa tawa hatun raymikunatami watapi ruraq karqanku.

Uk kaq, astawanpas llapanmanta hatu hatun raymiqa Inti Raymi sutiyuq karqa. Chay raymiqa Qusqupi sapa wata rurakuchkallanpuni.

Iskay kaq raymitaq Warachikuy, chaymantaqa rimarqanchikña.

Kimsa kaq raymitaqmi Kuskiy, Qapaq Raymi, chaymantami kunan rimasunchik.

Tawataq Sitwa raymi, chaypiqa unquykunamanta, qilli kawsaymanta pichakuqku, kurkunkuta, ukunkuta maqchikuspa, chuyanchakuqku, imaña llakitapas, ñakariytapas wasinkumanta, ayllunkumanta qarquqku.

Ichaqa kantaqmi  huchuy raymikuna, sapa killa, sapa kuti imapas allin lluqsiptin ruraqku.

Chaykunami atipanakuypi llallisqankumanta raymichakuy, uk ayllukuna sapallankumanta tawantinsuyuman yapakamuptin raymichakuy.

Llapan raymikunami intipaq rurakuq. Chay raymikunataqa intipa wasillanpi ruraqku, huchuy kaq raymikuqa manami llaqta chawpiman, kikllukunaman, hatun raymikunahina lluqsispallachu rurakuq.

Qapaq raymiqa tarpuykuna qispiruptinhina sara wachay qallariy wichay rurakuq.

Kay raymitaqa ruraqku sarata, mikuykunata ama qasapas rupananpaq, ama ima unquypas waqllichinanpaq, chay yuyaywanmi Intiman llamakunata haywakuqku, chaywan paymanta yanapayninta, amachayninta mañakuspanku.

Qusqupi, Saqsawanapi, hinallataq wakin qaylla ayllukunapipas sinchitapuni watantin qasaq kasqanrayku, astawanqa Inti raymi wichaypis pasaqtapuni qasaq, imaraykuchu Intiqa kay pachapi runakunamanta karuchakuspa puriptin.

Runakunaqa hanaq pachapi mana puyuta rikuspas llakillakilla qasamanta mikuyninkuta amachayta munaspanku sapanka ayllu kanchapi ninata rupachispa qusñichiyta qallariqku, chaywan qasata manchachinankupaq, mikuyninkuta harkanankupaq.

Imaymanata ruraqku sara mikuyninkuta sumaqllata puquchinankukama, manachayqa imaynachá kankuman, paykunapaqqa sarapuni aswan kuraq mikuyninkuqa kaq karqa. Yacharankumi qasa sinchi millay sarapaq kasqanta, chayta manchakuspakumi Tayta Intimanta amachayninta mañakuspa haywakuykunata, raymikunata ruraqku mana qasapas sarata atipananpaq.

Haywakuypi uywakunapa aychantaqa llapan runakunas mikuqku, imaraykuchus llapan runa haywakuyta ruraq, Intiman qarasqa llamallata, tukuy uywakunapa yawarllanta, ukunkunallata, surqankunallata ninapi kanaqku, intipaq, Inti raymipi kikillanta.

(Inka Garcilaso de la Vega, Comentarios Reales qillqanmanta yuyaychakusqa)

Kunan qipa wiñay runakunarí imaynataq Qapaq raymita rurachkanku.

Kaypi uk rikuchikuqta churaykamuni, yaqapas chaynatami sapa llaqtakunapipas rurachkankuraq.

Q