QICHWA KAWILI

Kayqa unaymanta chiqaq Qichwa wawata uyarini, chuyatataq miskillatañataq rimanpas, huntasqata kawsanpas rimasqanpi. Chaynata astawanraq kallpacharisun yachaywasikunapi Qichwa kawsayninchikta. José María Arguedas taytanchikpa sutinqa astawanraqchá kanchariwasun. Chay wawapa tayta mamanta, ayllunta, yachachiqninkunata riqsikuni.

AYA MARQAY

AYA MARQAY

Ñawpaqqa hatun raymiyá kaq karqa, machunchikkunawan tinkuspa kallpachakunapaq, imaraykuchus yachayninkunata yuyarispa, imaymana rurasqankuta qawarispa astawanraq kikin ñanta purinapaq.

Inka pachapiqa sapa watan aya marqay raymi rurakuq, mallkikunata wantuykuspa llaqta ukupi purichina, qipa wiñaykuna yachayninkuta yachaspa chay ñanta qatipanankupaq.

Kunan qipa wiñaykunapis ñawpa kallpa yuyaywan purillachkanchikraqmi.

Chaymi sapa wata aya marqay killapi ayanchikkunataqa suyanchik, paykunapa sutinpitaq hatun raymita ruranchik.

AYA PAMPAY

Wañuqta manaraq musuq wasinman apaspa, pi kasqanmanhina imatapas rurakuq, sichus warmi, qari, wawa, kuraq, ichari umalliqchu, llaqta runachu chaymanhina imaymanantawan qipichaspa apapuna kaq.

Imaraykuchus wañuyqa manam riqsisqachu karqa, machunchikkunapaqqa uk pachaman chusaylla, chaymantapas kutirimuylla. Chayraykum, yaqapas IHIPSIW runakunahina ayakunataqa hampina kaq kaqllapi imaymananwan chakipunanpaq.

Ñawpaqqa takiykuspa, tusuykuspa ayakunataqa kacharparina kaq. Chayrayku wawa pampay taki, Aya taki, Ayarachi, harawikuna kaq, kunankamapas kachkallanraqmi.

AYA SUYAY

Ñawpaq Inka taytanchikkunaqa atiyniyuq mallkikunata Aya marqay killapipas, hatun raymikunapipas urqumuspa munay pachanwan pachaykachikpa, miski mikunata haywaykuspa llaqta ukupi purichiqku.

Kunan llaqtakunapa yuyayninpiqa, sapa watan wañuqkunaqa ayllum watukuq kutimun, munasqan mikuna mikuq, munasqan upyana upyaq, imaymana munasqan malliykuq, chaymanta saksaykatamuspataq uk watakama maymi hamusqallanta kutimpullantaq. Chay yuyaywanmi chayraq wañuqpa ayllunkunaqa huntasqa mastakuta watanpaq suyachinku.

MASTAKU

Imaynam pachamamaman munasqan mikuna haywarinchik, chaynallatataqmi uk pachamanta kutimuq runakunapaq imaymana munasqanta haywarinallataq, chaymi sutin mastaku.

Sapanka almayuqkunaqa tukuy munakuywan almachanpaq hatun mastakuta wakichinku. Chay mastakupa chawpinpitaqmi hatun tanta wawata wañuqpa uyan uyayuqta churanku. Tanta wawapa qayllanpitaqmi sara hakumanta miskikunata, astawanqa kawalluta, siqanata sayaykachinku.

Chayllapitaqmi mikunata, upyanata, almapa tukuy munasqanta huntasqata churaykunku, chayamuspa mikukunanpaq.

Chay hawanmantaq sachamanta arkuta sayaykachinku, chaypitaqmi tukuy niraq munay pillukunatawan kuchka kachanchanakunata warkuykullankutaq.

Mastakuqa wasipi, aya pampanapi, wakinqa apachitakunapi, iñina wasi punkukunapipas churanku, maypi wañusqankumanhina.

Ñanpi purispa wañuq runakunapaq, karu llaqtakunapi wañuqkunapaqpas apachitakunapi mastakuta ruramunku, chaymanmi wañuqpa nunanta apanpunku, imaraykuchus yuyarisqa kananpaq, chaymantapas sapanpi maña qunqasqa kananpaq. Ñan purikuqllapis yuyarinqachá nispa. Chay apachitapi tikachata quchachanku, uchuy mastakuta rurallankutaq.

Yaqapaschá sapa llaqtapi ukniray uynirayta mastakutaqa ruranku. Kunankunaqa imaymanapas ukmanyapunñam.