RUNA KAY

NAPAYUKUYKICHIK

Hinantinpi Qichwa masiykuna, kay chusaqlla puriq intirnit nisqata mañarikuspaymi, kunanmantapacha qamkunawan kuchka rimaykanakuspa tiqsimuyuntinman chayarqusun. Kaypiqa Qichwa kawsayninchikta, astawanraq kallpancharisun. Kusi puywa, chuya yuyay wayralla ñancharikuspa. Machunchikunapa, kuraqninchikkunapa yachayninwan kallpachaykukuspa, Apunchikkuna, Pachamamanchik munanqam qalilla purinanchikta.

Qichwa kawsayninchikrayku, maypipas, qaynapas, kunanpas, haykaqpas.

1: Qullqiyuqña kaspapas amapuni wasiykiman chayana ñanta chinkachinkichu.

2: Munaywanqa imapas atinallami, wañuypas mana wañuy.

3: Manami yanqa utirayanachu, atuqmi llallirquwasunman.

4: Ama pitapas waqachinkichu, wiqinman chayaspataq kuyay puriwaq.

CHULLPI HARAWI

Paray wichay lluqllapa apamusqan rumi,

ñan patapi mana rumichay atina,

purikuqkuna mitkachiq rumi.

Sapa paraptin sunquyki muyuchiq,

Mana munaptiykipas chakiyki kallkayachiq,

Qamtaqsi mayu kanki, ñuqataq tuytuq rumi kasaq:

Maymanchá apawanki,

chaymanchá qatisqayki,

Ichari maypichá saqiwanki,

chaypichari suyasqayki.




sábado, 15 de diciembre de 2012

CHIWARMARKA KAMAQNIY



CHIWARMARKA
Kamaqniy

Uk uchuy ayllupis Willkaruna paqarisqa, chay paqarisqanmantapachas taytamamanqa Apu Chiwarmarkaman sumaqllata uywananpaq qillipusqa. Chaymantapachas Willkarunaqa Chiwarmarka kamaqninpa sunquchasqan wiñan. Imaynam machunchikkuna, ñawpanchikkuna kawsayta yachachiwanchik chaykunata huntachispa.
Chiwarmarkaqa may chikan yachayniyuq, kallpayuq, qapaq Apu kaspa, mana imamantapas pisipachispa qaqata, huntasqata uywakun, mana ima llakipipas, muchuypipas urmachispa. Unquptinpas hampispa,  pisipaptinpas kallpachaspa, allin runa kananpaq yuyaychaspa.
Chayraykutaqmi Willkarunaqa sumaqta riqsikuspa, añanchakuspa ima kawsan. Manataq imatapas qasillaqa ruranmanchu, imatapas rurananpaqqa ñawpaqtaraq kamaqninwan rimanakun. Imataña mañakuspapas paymanqa munasqan mikunata, upyanata haywarispapuni. Mana qasillaqa imapatapas uqarinmanchu, paymanraq willarinan, paypa yachasqan imatapas ruranan.
Uywa mirananpaqpas, mikuy puqunanpaqpas paypuni yachan, paymi uywakuna qawaq, paytaq imaymana waqaychaq.
Willkarunaqa punchaw punchaw apupi uywankunata michin, watan watan qatankunapi papata qasun, haytankunapitaq sarata tarpun. Manahinari maymantataq mikunman, kawsanman. Paymi iñiynin, paymi yachachiqnin, paymi ñanchachiqnin, paytaqmi imaymanan.
Chayna sumaqta Willkarunaqa Chiwarmarka kamaqninwan uywanakuspa kawsakun, chaywanqa  ayllunpas tak mana imamantapas llakikuspa kusilla purikun.
Chayna sumaq kawsakuchkaptinsi qunqayllamanta mana riqsisqan runakuna tiyasqan qayllakunapi rikurirqun. Qunqayllamantataqsi aska kaqniyuq, hatuhatun wasiyuq, karukunayuq ima rikurirqunku. Paytaqsi kikin runalla ima kasqan kaqnillayuq. Uywachankunapa qipanpi punchaw punchaw, chakran patapi killan, killan, watantin.

Chaykunata qawaspas sapanpi tapukun, imanasqantaq chay runakunari imaymanayuq rikurirqun. Chaywantaqsi sunqun muyuyta qallarin, imaraykuchus paykunaqa qasillamanta imaymanayuq rikurisqankumanta.
Tuktullas purín, musyarquntaqsi Kamaqnin chay runakunaman imaymana qusqanmanta. Imaynatachá rimanakunku riki nispa yuyaymanan.
Chaysi uk punchaw macharisqa kallpachakuspa piñallaraq kamaqninta tapun, -Tatay, imaraykutaq hawa runakunallaman tukuytari haywaykurunki. Ñuqatataq qunqarqapuwanki, hinallachu suyakusqayki.
Chay runakunata imaymanayuqta rikuspachá riki paypas munapakun paykunahina kayniyuq kaytapas. Chaynapichá riki qawanakuy rikurin.
Chayllamansi yuyaq kamaqninqa uqi punchuchanwan punchurisqa rikurirquspa, llampu sunqunwantaq wawanta kutichin:
-Ama piñakuychu waway, manam qunqaykichu, qammi kanki aswan munakusqa wawa, chayraykum mana imatapas quykichu, qamqa uk runamá kanki, manam kikin kawaqchu, uyariway: -sichus imaymanata quykiman chayqa maypiñachá kawaq karqa, qunqarquwankimanñachá karqa, chaypacharí pitaq yuyariwanman, pim chakiwaptinpas, yarqawaptinpas munasqayta haywarimuwanman.
Rikuchkankichu, chay runakunaqa allichá imaymanayuq kachkankupas ichaqa imaymanapi awqanakuspa, huchachanakuspa, qawanakuspa mana allinpi kawsanku, chaytachu qampaq munanki. Ariyá allin wasiyuq kachkankupas, karuyuq, imaymanayuq ichaqa mana sunquyuq,  chusaq kawsaq runakuna ari.
Qurilla, qullqilla yuyayniyuq runakunaqa ñakarispam maypipas kawsanku, manam allin wañuytapas tarinkuchu, qipa punchawman qawarillankipas maykaman chayna umankupa aysasqan chayasqankuta. Qamtaqmi aswan qapaq sunquyuq kanki, mana imapi huchachakuspa qispisqa kawsakunki.
Chaymantapachas Willkarunaqa astawanraq kamaqninpi yuyaymanakuspa ima kasqallan ñanta qatispa kawsakun, Chiwarmarka kamaqninta aswan munakuywanraq uywakun.